CotM IJ Veitch rectangle 3 cym_edited.jpg

Cyfansoddwr y Mis

Iain James Veitch

Efallai nad ydych chi’n gyfarwydd â’i enw ond mae’n siŵr y byddwch wedi clywed rhywfaint o’i gerddoriaeth. Fel 'Ian Lawson', ffurfiodd hanner partneriaeth cyfansoddwyr Heneghan & Lawson a greodd themâu cofiadwy ar gyfer sioeau teledu di-ri gan gynnwys Joshua Jones a Fireman Sam. Nawr fel Iain James Veitch, mae wedi newid cyfeiriad artistig ac yn neilltuo ei amser i ysgrifennu'n arbennig ar gyfer y llwyfan cyngerdd.

Plentyndod Wrecsam

Ganed Veitch fel Ian Lawson i deulu Albanaidd/Cymreig yn Lerpwl ym 1955 ac fe’i magwyd yn Wrecsam. Daeth ei gamau cyntaf fel cyfansoddwr yn gynnar: “My musical journey started when I was sent off for piano lessons, aged eleven”, mae’n cofio. “About a year later, after adding a few notes to a piece by Handel, my teacher was the first to describe me as a composer — unfortunately, however, not in a tone of voice that suggested that was a good thing!”

Erbyn 15 oed, roedd Veitch wedi dod yn gefnogwr o jazz a roc prog a dechreuodd chwarae mewn bandiau. “I took up the flute, inspired more by Tubby Hayes and Ian Anderson, rather than anything officially deemed appropriate!” mae'n chwerthin. “Consequently, most of the music I wrote as a teenager was a sort of jazzy prog-rock.”

Blynyddoedd fel Myfyriwr

Mynychodd Veitch Brifysgol Caerdydd ac astudiodd cyfansoddi gyda David Wynne ac, yn ddiweddarach fel myfyriwr ôl-raddedig, gydag Alun Hoddinott. “The music I wrote as a student was influenced just as much by jazz and rock as classical and I think this can easily be heard in my Sonata for flute and piano.”

Roedd arddull eclectig i gyfansoddiadau Veitch tra oedd yn myfyriwr, yn bennaf casgliad o weithiau unawdol aml-symudiad a ailenwyd ganddo wedyn yn ‘Academic Sonatas’, yn ei osod ar wahân i uniongrededd atonaidd/cyfresol cyffredinol y cyfnod. Er hyn, cafodd ei gerddoriaeth sawl perfformiad gan gynnwys un gan Martin Jones a Richard McMahon o'i Sonata i Ddau Piano.

GWAITH DETHOLEDIG

▶ One World (cantata)

▶ Preludes (piano)

▶ Overland to the Sea (pedwarawd llinynnol)

▶ The Great Little Trains of Wales (cyfres cerddorfaol)

▶ At Journey's End (sielo a phiano)

Treuliodd Veitch ei flynyddoedd fel myfyriwr ym

Mhrifysgol Caerdydd.

Heneghan a Lawson

Tua diwedd ei yrfa yn y brifysgol, ffurfiodd Veitch bartneriaeth gerddorol gyda’i cyd-ŵr graddedig Ben Heneghan, a rannodd ddiddordebau a sgiliau y tu hwnt i rai’r cyfansoddwr academaidd ‘difrifol’. I ddechrau, fe wnaethon nhw ysgrifennu a recordio traciau a oedd yn cael eu dylanwadu'n fawr gan fandiau fel Steely Dan a Talking Heads. “Although we achieved zero success as pop stars it did lead to running a well-equipped recording studio in Newport”, meddai Veitch.

Y mynediad i'r stiwdio hwn a alluogodd y pâr i fanteisio'n llawn ar y cyfleoedd yr oedd teledu yn eu cynnig ar y pryd. “With the launch of Channel 4 and S4C in 1982, writing for film and TV, although not planned, gradually took over”, mae Veitch yn cofio. “Over a period of 30 years we wrote music for well over 200 productions, ranging from 30-second theme tunes to full orchestral film scores.”

Ysgrifennwyd peth o’u cerddoriaeth fwyaf adnabyddus ar gyfer sioeau animeiddiedig i blant gan gynnwys The Legend of Lochnagar, The Little Engine that Could, Joshua Jones, Hilltop Hospital, ac yn fwyaf enwog, Fireman Sam.

Drwy gydol y cyfnod hwn parhaodd Veitch a Heneghan i wneud cerddoriaeth bop ac mae’r deunydd o’r cyfnod hwn yn sail i’r 'setlists' ar gyfer The Boo-Hooray Theory, eu band roc 12-darn y maent yn ymgynnull yn achlysurol i’w recordio a’i berfformio.

Dychwelyd i'r neuadd gyngerdd

Ar ôl treulio hanner degawd yn cyfansoddi cerddoriaeth ar gyfer ffilm a theledu, ysgogwyd dychwelyd i gerddoriaeth cyngerdd yn 1984 gyda chomisiwn ar gyfer y gyfres ddogfen ar S4C ‘Crwydro’r Cledrau’. Ar gyfer y rhaglen hon am reilffyrdd Cymru, ysgrifennodd Heneghan a Lawson lawer iawn o gerddoriaeth soniarus a darluniadol a sylweddolwyd y gallai fod yn sail i gyfres gerddorfaol sylweddol.

Cafodd symudiad cyntaf y gwaith dilynol, The Great Little Trains of Wales, ei symudiad cyntaf Yr Wyddfa gan Gerddorfa Symffoni Gymreig y BBC yn 1988 a’r flwyddyn ganlynol cafwyd ail berfformiad yn y Proms Cymreig gan Gerddorfa Hallé, dan arweiniad Owain Arwel Hughes. (Bu’n rhaid i’r gyfres pedwar symudiad aros 30 mlynedd am ei pherfformiad cyntaf llawn a roddwyd gan Gerddorfa Symffoni Dinas Caerdydd o dan Martin McHale.)

Er gwaethaf llwyddiant Snowdon, nid oedd y pâr wedi llwyddo i sicrhau perfformiad cerddorfaol o’r gwaith llawn. Fodd bynnag, yn lle rhoi'r gorau i ysgrifennu cerddoriaeth ar gyfer ensemblau mawr, fe wnaethon nhw gofleidio'r dechnoleg oedd yn dod i'r amlwg a oedd yn galluogi perfformiadau 'rhithwir' o offerynnau cerddorfaol. Byddai hyn o leiaf yn rhoi cyfle iddynt hwy ac eraill glywed eu sgorau ar ffurf nad oedd yn bosibl o'r blaen.

Recordiadau a Pherfformiadau

Darn cerddorfaol nesaf Veitch oedd Celtic Fanfares 1, a ddaeth yn ddiweddarach y cyntaf o waith pedwar symudiad Celtic Fanfares. Rhyddhawyd hwn gan Chandos Records ar Walking the Wild Rhondda, CD o gerddoriaeth gerddorfaol a gynhyrchwyd gan ddefnyddio’r dechnoleg gerddorfaol rithwir hon.

Ychydig flynyddoedd cyn hyn, fodd bynnag, clywir dan cerddorfaol arall Overland to the Sea pan ei gynhwyswyd ar daith gyngerdd Cerddorfa Opera Cenedlaethol Cymru yn 2000.

Blynyddoedd Diweddar

Yn ystod yr ugain mlynedd dilynol, tra'n dal i ysgrifennu cerddoriaeth i'r gyfryngau bron yn llawn amser, dechreuodd Veitch ehangu ei gatalog o weithiau cyngerdd. Ymhlith y rhain roedd sawl darn corawl byr sy’n ymddangos ar albwm Côr Siambr Cantemus, The Contingent World a chyfres o ‘sonatas’ ar gyfer cyfuniadau offerynnol amrywiol gan gynnwys Isca ar gyfer ffliwt, fiola, a thelyn a The Glittering Plain ar gyfer alto sax, triawd piano jazz, a phedwarawd llinynnol a gomisiynwyd gan Lara James ar gyfer ei halbwm ar Signum Classics o’r un enw.

Mae’r degawd diwethaf wedi bod yn arbennig o gynhyrchiol i Veitch: “I get out of bed much earlier these days and usually start composing at six in the morning,” meddai. Ymhlith y gweithiau canlyniadol mae sawl darn corawl gan gynnwys Three Years sef setiad o Soned 104 Shakespeare a enillodd y wobr gyntaf yng nghystadleuaeth gyfansoddi The Fourth Choir yn 2016 a One World sef cantata hyd llawn a gafodd ei berfformio am y tro cyntaf yn 2019 gan Gymdeithas Gorawl Eglwys Gadeiriol Llandaf. Mae perfformiadau ehangach yn cynnwys un gan Gorws Gŵyl Crouch End yn Neuadd y Frenhines Elizabeth yn Llundain.

Ymhlith cyfansoddiadau diweddar nodedig eraill mae High Aldons, darn ar gyfer pibau Northumbria, acordion, telyn Geltaidd, a sielo a berfformiwyd yn 206 gan Kathryn Tickell a The Side ac a chwaraewyd yn ddiweddarach yn ei fersiwn cerddorfaol gan Gerddorfa Genedlaethol Gymreig y BBC ac a ddarlledwyd ar BBC Radio 3.

Nid yw egni Veitch yn rhwym ac yn ogystal â'i drefn gyfansoddi ddyddiol, mae ar hyn o bryd yn brysur yn adeiladu gwefan newydd sy'n arddangos ei gerddoriaeth gyngerdd. Ymhlith y prosiectau sydd i ddod mae recordiad o albwm o’i gerddoriaeth piano gan Viv McLean a fydd hefyd yn perfformio rhai o’i weithiau allweddellau yng Ngŵyl Cerddoriaeth Siambr Penarth ym mis Mehefin.

Mae Iain Veitch yn trafod ei ymarfer creadigol yn ein cyfweliad CyM arbennig.